جیوه یک فلز بسیار سمی است که حتی در غلظت‌های بسیار پایین نیز اثرات مخربی دارد. این عنصر به‌صورت طبیعی در میدان‌های نفت و گاز در غلظت‌های مختلف وجود دارد و حضور آن در هیدروکربن‌ها باعث بروز مشکلات جدی فنی و زیست‌محیطی می‌شود.
وجود جیوه در فرآیندهای صنعتی می‌تواند منجر به آلودگی تجهیزات و محصولات، مسمومیت کاتالیست‌ها و تشدید خوردگی تجهیزات فرآیندی شود که ریسک حوادث صنعتی را افزایش می‌دهد. جیوه فلزی به‌ویژه باعث خوردگی الکتروشیمیایی شدید در آلیاژهای آلومینیوم (مانند مبدل‌های حرارتی) و همچنین شکنندگی فلزات مایع (LME) در فولاد می‌شود که می‌تواند منجر به حوادث صنعتی جدی گردد.
برای حذف جیوه از جریان‌های فرآیندی، از جاذب‌های مخصوص حذف جیوه استفاده می‌شود. این مواد قادر به جذب و حذف مؤثر جیوه از منابع مختلفی مانند گاز طبیعی، گازهای دودکش، نفت خام، پساب‌های صنعتی و سایر فرآیندهای صنعتی هستند. استفاده از این جاذب‌ها به افزایش ایمنی تجهیزات، کاهش آلودگی محیط‌زیست و بهبود عملکرد فرآیندهای صنعتی کمک می‌کند.
- کربن فعال (Activated Carbon)
- زئولیت‌ها (Zeolites)
- کربن فعال تلقیح شده با گوگرد (Sulfur-Impregnated Activated Carbon)
- مواد جاذب ویژه با فرمولاسیون اختصاصی
مکانیزم استاندارد جذب جیوه بر اساس واکنش شیمیایی بین جیوه و گوگرد فعال موجود در فاز فعال جاذب عمل می‌کند. در این فرآیند، جیوه به طور غیرقابل برگشت (Irreversible) با جاذب واکنش داده و به طور دائمی حذف می‌شود.
- غیرقابل احیا: این فرآیند غیرقابل احیا (Non-Regenerative) است، به این معنی که جاذب پس از اشباع شدن قابلیت استفاده مجدد را ندارد و باید تعویض شود.
- جذب مؤثر: ترکیبات جیوه به‌طور پایدار در ساختار جاذب به دام می‌افتند، که باعث افزایش کارایی فرآیند تصفیه می‌شود.
- کاربرد صنعتی: این مکانیزم در صنایعی مانند نفت، گاز، پتروشیمی، تصفیه هوا و کنترل آلاینده‌های صنعتی برای حذف جیوه از جریان‌های گازی و مایع استفاده می‌شود.
این روش یکی از مطمئن‌ترین و مؤثرترین راهکارها برای کاهش خطرات زیست‌محیطی و آسیب‌های ناشی از جیوه در فرآیندهای صنعتی محسوب می‌شود.
این نوع جاذب‌های حذف جیوه، جاذب‌های احیاپذیر (Regenerative Adsorbents) هستند که حاوی نقره در سطح خارجی خود می‌باشند. در این فرآیند، جیوه موجود در سیال فرآیندی (گاز یا مایع) با نقره واکنش داده و آمالگام نقره-جیوه تشکیل می‌دهد. این واکنش باعث حذف جیوه از جریان فرآیند شده و در نهایت سیالی خشک و عاری از جیوه از خروجی بستر جاذب حاصل می‌شود.
- احیاپذیری: بر خلاف جاذب‌های غیرقابل احیا، این جاذب‌ها قابلیت احیا و استفاده مجدد را دارند.
- بازدهی بالا: به دلیل تشکیل آمالگام، جذب جیوه به‌صورت پایدار و مؤثر انجام می‌شود.
- کاربرد صنعتی: این جاذب‌ها در صنایع نفت، گاز، پتروشیمی و پالایشگاه‌ها برای حذف جیوه از جریان‌های گازی و مایع مورد استفاده قرار می‌گیرند.
استفاده از این جاذب‌ها موجب کاهش آلودگی جیوه، محافظت از تجهیزات صنعتی و افزایش کارایی فرآیندهای تولیدی می‌شود